Χανιά

Συνοικίες

Η πόλη των Χανίων χωρίζεται σε δύο βασικά τμήματα. Την παλιά πόλη, με το παλιό λιμάνι, και τη νέα πόλη, εκτός των τειχών. Η παλιά πόλη βρίσκεται κτισμένη γύρω απο το βενετσιάνικο λιμάνι και περιβάλλεται από τις ενετικές οχυρώσεις του 1538, που διασώζονται τα ανατολικά και δυτικά τμήματά τους.

Στη νότια πλευρά οι οχυρώσεις αυτές καταστράφηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα, για να χρησιμοποιηθούν τα υλικά τους στην κατασκευή της αγοράς και διαφόρων άλλων δημοσίων και μη κτηρίων. Από εκεί αναπτύχθηκε η νέα πόλη της οποίας κυριότερες συνοικίες είναι η Χαλέπα, ο Άγιος Ιωάννης, τα Παχιανά,η Νέα Χώρα, το Πασακάκι,τα Λενταριανά που εκτείνονται περιφερειακά του κέντρου της πόλης.

Παλιά πόλη των Χανίων

Παρόλο που βομβαρδίστηκε και κάηκε αρκετές φορές στη μακρόχρονη ιστορία της, η παλιά πόλη των Χανίων θεωρείται από τις ομορφότερες πόλεις της Μεσογείου. Σε διάφορα σημεία ο ταξιδιώτης μπορεί να συναντήσει δείγματα όλων των πολιτισμών που πέρασαν από αυτήν. Στο κέντρο της βρίσκεται ο λόφος του Καστελίου ο οποίος κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή και αποτελεί οχυρή θέση δίπλα στο παλιό λιμάνι. Σε αυτόν βρίσκονται το παλάτι του Ύπατου αρμοστή Κρήτης κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, καθώς και αρχαιολογικοί χώροι από τη μινωική εποχή.

Λίγο πιο ανατολικά από το Καστέλι βρίσκεται η Σπλάντζια, η παλιά συνοικία των μουσουλμάνων, η οποία είναι πολύ ατμοσφαιρική. Στα γραφικά σοκάκια της βρίσκονται πολλά ταβερνάκια. Εκεί βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που κατά την ενετοκρατία ήταν ο ναός του Αγίου Νικολάου των Δομινικανών και επί της τουρκοκρατίας ήταν το κεντρικό τζαμί των Χανίων ενώ λειτουργεί ως ορθόδοξος ναός από το 1918. Έξω από τη εκκλησία βρίσκεται η Πλατεία της Σπλάντζιας με τον πλάτανο στον οποίο οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον επίσκοπο Κισάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη και τον διάκονο Καλλίνικο τον εκ Βεροίας. Στη γωνία της πλατείας βρίσκεται ο Βενετσιάνικος ναός του St. Rocco. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται και οι μικροί ναοί της Αγίας Ειρήνης (οδός Σαρπάκη) και των Αγίων Αικατερίνης και Ιωάννου του Ερημίτη (οδός Μελιδώνη).

Περπατώντας προς τη μεριά της θάλασσας βλέπουμε τα Βενετσιάνικα νεώρια (του 1497), τα καρνάγια, που κάποτε κατασκεύαζαν πολεμικές γαλέρες, σήμερα λειτουργούν ακόμη επισκευάζοντας βάρκες και καΐκια. Εκεί κανείς θα δει και το μεγάλο Αρσενάλι, που φιλοξένησε το δημαρχείο Χανίων, μέχρι το βομβαρδισμό του από τους Γερμανούς το 1941, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου. Στον ανατολικό μυχό του Ενετικού Λιμανιού βρίσκεται το Νεώριο Μόρο, στο οποίο σήμερα στεγάζεται ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Χανίων.

Από τη δυτική πλευρά του Καστελίου βρίσκεται η πλατεία Σαντιρβάνι (ή πλατεία Ελ. Βενιζέλου), η οποία ποτελεί την τουριστική καρδιά της πόλης. Από εκεί κανείς μπορεί να επιβιβαστεί σε καραβάκια που επισκέπτονται τα βενετσιάνικα κάστρα στα νησιά των Αγ. Θεοδώρων και της Γραμβούσας. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται η πλατεία της Τριμάρτυρης με τη μητρόπολη Χανίων και το αρχαιολογικό μουσείο που φιλοξενείται στον Βενετσιάνικο ναό του St. Francesco. Εκεί βρίσκονται και τα «Στιβανάδικα». Είναι η περιοχή όπου βρίσκονται μαγαζιά που επεξεργάζονται δέρμα και κατασκευάζουν διάφορα δερμάτινα είδη. Το όνομά τους το πήραν από τα στιβάνια, τις κρητικές μπότες, όπου φτιάχνονταν εκεί εδώ και αιώνες. Επίσης, λίγο πιο ανατολικά βρίσκονται τα «Μαχαιράδικα», όπου βρίσκονται πολλά παραδοσιακά μαγαζάκια που φτιάχνουν ακόμη τα κρητικά μαχαίρια.

Ακόμη πιο δυτικά, από το Καστέλι, βρίσκονται οι συνοικίες της Οβραϊκής και του Τοπανά. Η Οβραϊκή ήταν η εβραϊκή συνοικία των Χανίων τους τελευταίους αιώνες μέχρι τη μαζική εξόντωση των Εβραίων των Χανίων από τις δυνάμεις του Άξονα στο β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Στην περιοχή υπάρχει η συναγωγή Ετζ Χαγίμ η οποία επαναλειτούργησε το 1999. Ο Τοπανάς ήταν ανέκαθεν η χριστιανική αρχοντική συνοικία της πόλης. Το όνομά της προέρχεται από το τουρκικό Top-Hane (Το χάνι με τα τόπια – μπάλες πυροβολικού – Οπλοστάσιο), αφού εκεί βρίσκονταν οι βενετσιάνικες στρατιωτικές αποθήκες. Η συνοικία αυτή, μαζί με την Οβραϊκή (ή Εβραϊκή), θεωρούνται οι ομορφότερες συνοικίες των Χανίων. Σε αυτήν βρίσκεται και το φρούριο του Φιρκά (τουρκικά Fırka – Μεραρχία), όπου υψώθηκε η σημαία ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1-12-1913) και σήμερα λειτουργεί το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης.

Τέλος, το λιμάνι της παλιάς πόλης αποτελεί το ομορφότερο και τουριστικότερο σημείο των Χανίων. Η ακτή Τομπάζη, η ακτή Κουντουριώτη και η ακτή Ενώσεως με αρκετά ιστορικά κτήρια, όπως τα νεώρια, το Γυαλί Τζαμισί (Yalı camisi – Το τζαμί στο γιαλό) και το μεγάλο Αρσενάλι, όπου σήμερα φιλοξενεί το κέντρο αρχιτεκτονικής Μεσογείου. Το κέντρο της είναι το Σαντιρβάνι (Şadırvan), όπου διασταυρώνονται οι κεντρικότεροι δρόμοι της παλιάς πόλης, η οδός Χάληδων, η οδός Κανεβάρο και η Ζαμπελίου. Στην οδό Ζαμπελίου βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα δείγματα ενετικού αρχοντικού της πόλης, η καταχρηστικά αποκαλούμενη Loggia των Ενετών, διατηρώντας οικόσημο, λατινικό ρητό και σχεδόν όλα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της πρόσοψης. Η ταυτοποίηση του οικόσημου επέτρεψε την αναγνώριση του ατόμου (Nicolo Clado) και τη χρονολόγηση (1615-1625) του αρχοντικού. Απέναντι από την ακτή μπορεί κανείς να θαυμάσει το βενετσιάνικο φάρο του 1595 – 1601, που αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης.

Σύγχρονη Πόλη

Λίγο πιο νότια από την πλατεία της τριμάρτυρης βρίσκεται η πλατεία των Νέων Καταστημάτων, που αποτελεί το όριο της νέας πόλης. Εκεί βρίσκονται τα καταστήματα της πόλης από τις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα μπορεί κανείς να βρει πολλά γραφικά μαγαζάκια και καφενεία. Εκεί βρίσκονται και οι σταθμοί αστικών και υπεραστικών λεωφορείων.

Νέα Χώρα και Συνοικισμός

Στα δυτικά της παλιάς πόλης βρίσκεται η Νέα Χώρα ενώ νοτιοδυτικά ο Συνοικισμός (κέντρο της σύγχρονης πόλης, περιοχή ΟΤΕ και ΚΤΕΛ). Είναι η ευρύτερη περιοχή όπου κατοίκησαν οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Είναι πολύ ήσυχη και όμορφη περιοχή. Κοντά στην παραλία της Νέας Χώρας βρίσκονται ο Ναυτικός Όμιλος Χανίων και το παλιό εργοστάσιο της ΑΒΕΑ, που είναι η πρώτη βιομηχανική μονάδα της Κρήτης το 19ο αιώνα και σήμερα φιλοξενεί σχολείο. Στη Νέα Χώρα βρίσκεται ο ιστορικός Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου κτισμένος από το 1915. Επί της κεντρικής οδού Κισσάμου που διαχωρίζει τις δύο συνοικίες έχει ανεγερθεί το μνημείο της Μικρασιάτισσας Μάνας.

Κουμ-καπί

Στα ανατολικά της παλιάς πόλης βρίσκεται η παραλία του Κουμ-καπί (Τουρκικά: Kum kapısı, Η Πύλη της Άμμου). Στα τέλη του 19ου αιώνα κατοικήθηκε από Βεδουΐνους Άραβες (τους Χαλικούτες), που μεταφέρθηκαν για εργασία. Εκεί βρίσκεται τα τελευταία χρόνια όλη η νυχτερινή ζωή των Χανίων με πολυάριθμα ταβερνάκια, καφετέριες και μπαρ. Νότιά του βρίσκεται το εθνικό στάδιο Χανίων «Έλενα Βενιζέλου», το κρατικό ωδείο Χανίων και ο γραφικός δημοτικός κήπος (1870), έργο του Ρεούφ Πασά, που κατασκευάστηκε στα πρότυπα των ευρωπαϊκών πάρκων ως το πρώτο κοινοφελές έργο της πόλης, και σήμερα φιλοξενεί το δημοτικό θερινό κινηματογράφο. Στην ανατολική γωνία του βρίσκεται το Ρολόι του 1924.

Δημοτική Αγορά και Δικαστήρια

Ανάμεσα στα Νέα Καταστήματα και το Κουμ-Καπί βρίσκεται η δημοτική αγορά Χανίων. Αποτελεί ένα σταυροειδές κτήριο, που κατασκευάστηκε το 1913 στα πρότυπα της αγοράς της Μασσαλίας και από τότε φιλοξενεί διάφορα παραδοσιακά μαγαζάκια και ταβερνάκια. Από εκεί ξεκινά η οδός Δημοκρατίας, που περνά ανάμεσα από το δημοτικό κήπο και το στάδιο, λίγο πιο κάτω συναντά το «δεσποτικό», το αρχοντικό σπίτι του μητροπολίτη Χανίων και καταλήγει στην πλατεία δικαστηρίων. Το πανέμορφο τουρκικό στρατιωτικό νοσοκομείο του 19ου αιώνα, όπου σήμερα φιλοξενεί τα δικαστήρια και τις υπηρεσίες της νομαρχίας Χανίων. Πίσω από τα δικαστήρια βρίσκεται ο ναός Πέτρου και Παύλου, όπου βρέθηκε το αρχαίο νεκροταφείο της πόλης.
Ο καθεδρικός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου (Τριμάρτυρη).

Στα δυτικά των δικαστηρίων βρίσκεται το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας με το Κέντρο Νεολαίας του δήμου Χανίων. Δίπλα του βρίσκεται το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης και το πολεμικό μουσείο, που φιλοξενείται στον ιταλικό στρατώνα του 19ου αιώνα.

Χαλέπα και Ταμπακαριά

Από τα δικαστήρια ξεκινά επίσης και η οδός Ηρώων Πολυτεχνείου, που οδηγεί στις συνοικίες των Ταμπακαριών (τα παλιά βυρσοδεψεία) και της Χαλέπας. Στη Χαλέπα βρίσκονται πολλά νεοκλασικά κτήρια από την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όπως και τα τότε προξενεία των Μεγάλων Δυνάμεων. Εκεί βρίσκεται και η οικία του Ελ. Βενιζέλου, που φιλοξενεί το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών «Βενιζέλος», η παλιά γαλλική σχολή και το ΤΕΙ Χανίων. Επίσης στη Χαλέπα βρίσκονται και πολλές εκκλησίες, όπως η Αγ. Μαγδαληνή σε Ρώσικο ρυθμό, ή η Ευαγγελίστρια χτισμένη σε ρυθμό Μπαρόκ, καθώς και το μετέπειτα παλάτι του πρίγκηπα Γεώργιου. Στο λόφο πάνω από τη Χαλέπα, βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας με τους Τάφους των Ελ. και Σ. Βενιζέλου. Εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ και το γλυκό του με την ομορφότερη θέα στα Χανιά. Εκεί βρίσκεται και η πολυτεχνειούπολη του Πολυτεχνείου Κρήτης (Κουνουπιδιανά). Η περιοχή είναι καταπράσινη και η θέα μαγευτική. Στη συνοικία Χαλέπα κατασκευάζεται το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη έργα επέκτασης συνολικού ύψους 110εκ. ευρώ στο Αεροδρόμιο Χανίων, μετά την ολοκλήρωση των οποίων θα αποτελεί το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της Κρήτης.

Στα νότια της πόλης των Χανίων βρίσκονται οι συνοικίες της δεξαμενής, όπου έγιναν πολύ σκληρές μάχες το 1941, ο Αϊ Γιάννης και ο Κουμπές, όπου βρίσκονται τούρκικοι κουμπέδες (ταφικά μνημεία).

Άλλες συνοικίες της πόλης είναι τα Λενταριανά, το Πασακάκι, το Βαρούσι, το Φράγκικο (όπου βρίσκεται το Φράγκικο νεκροταφείο), η Πελεκαπίνα (όπου βρίσκεται το μετόχι του πολιτικού το 19ου αιώνα Κ. Μάνου) και η Χρυσοπηγή με το μοναστήρι της.